نروید بر زمین هرگز گیاهى

که ننوشته ست بر برگش دوایى

«نظامى»

ویژگى ها

گیاهى است از تیره پروانه واران که یک ساله مى باشد. برگ هاى آن داراى 14 تا 10 برگچه دراز کرکدار است. گل هایش سفید و از لکه هاى بنفش برخوردار است. میوه اش حاوى دو دانه و نیامک بوده و ساقه و برگ هاى عدس به مصرف علوفه حیوانات مى رسد. عدس در اراضى آهکى خوب مى روید ولى در اراضى رستى چندان عمل نمى آید. دانه هاى عدس به شکل عدس هاى محدب الطرفین مى باشند که مغذى بوده و یکى از مواد خوب غذایى انسان شمرده مى شوند.

عدس دو نوع است: عدس سبز که ریز و درشت دارد و عدس قرمز که آن را لپه مى کنند و به نام «دال» معروف است. عدس به حالت وحشى و خودرو در مناطق آسیاى غربى، یونان، ایتالیا و در تمام مناطق مدیترانه اى کاشته مى شود. در ایران در بیشتر مناطق عمل مى آید و تکثیر آن معمولاً در اوایل بهار صورت مى گیرد. بهترین نوع عدس آن است که سفید، پهن و زودپز باشد و اگر در آب خیس نمایند، سیاه نشود.

طرز تهیه عدس

تهیه عدس کار آسانى است. آن را به راحتى مى توان پاک کرد و آشغال هایش را زدود. عدس را 20 تا 15 دقیقه در آب بجوشانید و لازم نیست خشکش کنید. همچنین به هنگام پختن عدس، به آن نمک نیفزایید چرا که امکان دارد سفت شود. نگهدارى آن نیز راحت است. عدس را در مکانى خشک و خنک نگه دارید. در نگهدارى طولانى مدت ممکن است رنگش تغییر کند اما مزه اش همچنان باقى مى ماند.

عدس داراى مواد غذایى باارزش و کافى است و براى آنکه به صورت یک غذاى کامل در آید، نیاز به اضافه کردن مواد چرب به آن نیست. هضم عدس به مراتب آسان تر از نخود است.

خواص تغذیه اى و درمانى عدس

عدس یکى از حبوباتى است که طبیعت آن معتدل ولى خشک است و پوست آن گرم و مغزش سرد مى باشد. عدس داراى مواد مغذى، الیاف گیاهى، کربوهیدرات پیچیده و اسیدفولیک است. همچنین سرشار از مواد غذایى مفید به ویژه پروتئین و اسیدآمینه هاى مختلف و غنى مى باشد. کم کالرى و کم چربى بوده و کلسترول ندارد و در کنار این موارد لازم است متذکر شویم که عدس بسیار ارزان است (البته در مقایسه با مواد مغذى دیگر).

همان گونه که یادآور شدیم داراى مقدار زیادى اسیدفولیک است. مطابق توصیه هاى انجمن سلامتى ایالات متحده، مصرف 400 میکروگرم اسیدفولیک براى خانم هایى که باردار هستند ضرورى است و اکثر بانوان این مقدار را مصرف نمى کنند.

یک دوم لیوان عدس پخته، 90 درصد از مقدار توصیه شده را تأمین مى کند. در ضمن عدس منبع خوبى از آهن و براى خانم هایى که کم خونى ناشى از فقر آهن دارند مناسب مى باشد.

خانه و خانه دارى / مائده

مصرف عدس همراه با غذاهاى غنى از ویتامین «ث» مانند گوجه فرنگى، فلفل سبز، کلم بروکلى، مرکبات و عصاره آنها موجب افزایش جذب آهن موجود در عدس مى شود. عدس از لحاظ پروتئین غنى است و فقط یک اسیدآمینه کم دارد و نام آن «میتونین» است. اضافه کردن مقدارى جو یا تخم مرغ، آجیل، دانه ها، گوشت و یا پنیر سبب کامل شدن پروتئین عدس مى شود و مى توان گفت کیفیت پروتئین غذایى را بالا مى برد.

همچنین عدس داراى الیاف گیاهى محلول است که همانند یک برس براى دستگاه گوارش عمل مى کند و باعث تمیز شدن دستگاه گوارش مى شود. این نوع الیاف گیاهى موجب کاهش قند و کلسترول خون شده و به کاهش انسولین مصرفى در بیماران مبتلا به مرض قند مى انجامد.

آبى را که عدس در آن پخته مى شود اگر تناول کنید، لینت مزاج مى دهد.

هشدار:

زیاده روى در خوردن عدس، قدرت دید چشم را کم کرده و باعث خواب هاى آشفته مى شود.

نقل شده پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «عدس بخورید زیرا عدس، دانه مبارک و مقدسى است که رقّت قلب مى آورد و اشک را زیاد مى کند و هفتاد پیامبر که آخرین شان عیسى بن مریم است، آن را مبارک دانسته اند.»

و نیز نقل شد امیرالمؤمنین على(ع) فرمود: «خوردن عدس، دل را نازک مى کند و اشک را جارى مى سازد.»

یکى از بنى اسرائیل از سنگدلى و کمى اشک خود به خداوند متعال شکایت کرد. خداوند به وسیله پیغمبرى براى او وحى فرستاد که عدس بخور. او نیز چنین کرد. دلش نازک شد و اشکش جارى گردید.

دانه عدس داراى ویتامین هاى «آ»، «ب»، «ث»، «پ پ»، «6B»، «2B»، «1B» و فلزاتى چون آهن و کلسیم و از همه بیشتر فسفر مى باشد و از آلبومین، هیدرات دوکربن،

چربى، آب، سلولز، پتاسیم، منیزیم، ترکیب پروتئین، تریپتونان، ترهئونین، ایزولوسین، لوسین، لیزین، میتونین، سیستین، فنیل آلانین، نیروزین و والین برخوردار است.

عدس از آن دسته دانه هاى خوراکى و مغذى است که خیلى زود مى پزد. لعابدار است و در موارد ناراحتى هاى روده مفید مى باشد. عدس پخته را در هر مرهمى براى پاک کردن زخم هاى بدن به کار مى برند. مسواک زدن با سوخته گرد عدس براى سفید کردن دندان مفید است.

عدس نفّاخ، دیرهضم و کاهنده میل جنسى است. زیاده روى در مصرفش، غلیظ کننده خون است و جریان خون را در رگ هاى باریک کُند مى کند و ممکن است موجب کم شدن قوه بینایى، سوزش ادرار، قولنج، ناراحتى هاى عصبى، بند آمدن قاعدگى و درد و شدت بواسیر شود. به همین جهت معمولاً عدس را با روغن کنجد یا روغن بادام و سرکه و سایر مخلفات دیگر طبخ کرده و مى خورند.

بهترین طریقه خوردن عدس، جوانه آن است که ضمن اینکه معایب فوق را ندارد، محسّنات خوب آن را به مقدار فوق العاده بیشترى نیز به همراه دارد.

مصرف عدس موجب فعالیت کلیه، تقویت عضله قلب، تقویت خون، عضلات و رشد و نمو کودکان و فعالیت یاخته ها (سلول ها)ى مغز و هوش و حافظه را افزایش مى دهد. علاوه بر این، سوخت و ساز بدن را تنظیم و از کمى خون جلوگیرى مى کند. درمان کننده تکرر ادرار و خونریزى قاعدگى است. آب عدس پخته مسکّن سرفه، درد سینه و ملین است. ضماد عدس پخته با سرکه، ورم و آب را درمان مى کند. گرد سوخته عدس سفیدکننده دندان ها و درمان بخش زگیل است. ضماد پخته آن با برگ کلم جهت ورم پستان که بر اثر انعقاد شیر به هم رسیده باشد، مفید است. خون و ترشحات داخلى را ترش مى کند. مادرانى که آرزوى داشتن دختر دارند، از این خاصیت عدس مى توانند استفاده نمایند.

ارزش غذایى عدس در هر وعده (یک دوم لیوان)